Μουντιάλ 1938, Γαλλία: Το ποδόσφαιρο στο κατώφλι του πολέμου και η ιστορία με το «χαμένο» φιλμ.

Ιστορίες Μουντιάλ: 1938, Γαλλία. Το ποδόσφαιρο στο κατώφλι του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η ταινία του Ρενέ Λουκό και η ιστορία με το «χαμένο» φιλμ

Δύο διοργανώσεις χρειάστηκε να περιμένει ο Ζιλ Ριμέ (εμπνευστής του Παγκοσμίου Κυπέλλου) ώστε να μπορέσει να φέρει το μουντιάλ στην πατρίδα του τη Γαλλία. Την πρώτη φορά (1930) υπερίσχυσε ο ενθουσιασμός των Λατινοαμερικάνων ενώ τη δεύτερη (1934) τη διοργάνωση ανέλαβε η Ιταλία εξαιτίας της απόλυτης στάσης του Μουσολίνι. Η δεύτερη συνεχόμενη διοργάνωση του Μουντιάλ σε ευρωπαϊκό έδαφος ερχόταν σε αντίθεση με την άτυπη συμφωνία που όριζε την εναλλάξ διεξαγωγή του σε Ευρώπη και Αμερική. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Ουρουγουάης και της Αργεντινής οι οποίες απέσυραν τη συμμετοχή τους από το μουντιάλ του 1938. Απούσες από τη συγκεκριμένη διοργάνωση ήταν και η Αυστρία (προσαρτήθηκε βίαια στη Γερμανία) αλλά και η Αγγλία λόγω αντιπαραθέσεων με τη FIFA.

Στο μουντιάλ της Γαλλίας πήραν μέρος 15 ομάδες εκ των οποίων οι 12 ήταν από την Ευρώπη. Από τις υπόλοιπες μη ευρωπαϊκές ομάδες μοναδική σοβαρή απειλή για τους Ευρωπαίους ήταν η Βραζιλία. Οι άλλες δύο χώρες ήταν η Κούβα και οι Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες (σημερινή Ινδονησία). Στη σύνθεση της Βραζιλίας εκείνα τα χρόνια ξεχώριζε ο Λεονίντας Ντα Σίλβα, κορυφαίος ποδοσφαιριστής της χώρας έως και την εμφάνιση του Πελέ. Στον Λεονίντας χρεώνεται κατά πολλούς η ανακάλυψη του ανάποδου ψαλιδιού, κάτι που βέβαια δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί λόγω της έλλειψης επαρκών πηγών. Οι περισσότεροι συμφωνούν πως ο Λεονίντας ήταν αυτός που έδωσε στο ανάποδο ψαλίδι την τελική του μορφή, μια κίνηση που έγινε και το σήμα κατατεθέν του.

Ηγέτης της χώρας του και πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης του ’38 με 7 τέρματα, ο Λεονίντας οδήγησε την Βραζιλία κοντά στην κατάκτηση του τροπαίου αλλά η ομάδα του αποκλείστηκε στα ημιτελικά από την Ιταλία, αγώνας στον οποίο ο Λεονίντας αλλά και άλλοι βασικοί δεν αγωνίστηκαν. Μερικά χρόνια αργότερα κυκλοφόρησαν δηλώσεις περί δωροδοκίας του Λεονίντας ώστε να μην αγωνιστεί, γεγονός που οδήγησε τον τελευταίο να φτάσει την υπόθεση μέχρι τα δικαστήρια. Ο Λεονίντας ακόμα και μετά την απόσυρσή του από το ποδόσφαιρο παρέμεινε δημοφιλής χάρη σε σχολιασμούς και εκφωνήσεις αγώνων που έκανε ενώ έφτασε και μέχρι την έβδομη τέχνη με το φιλμ «Suzana e o presidente» του 1951. Ο ρόλος του ήταν περισσότερο «διακοσμητικός» καθώς στην ταινία απαθανατίζεται να κάνει τα… γνωστά του ανάποδα ψαλίδια.

(σκηνή από την ταινία «Suzana e o presidente»)

Το μουντιάλ της Γαλλίας ήταν μια διοργάνωση με μπόλικο παρασκήνιο. Τη χρονιά εκείνη ήταν ήδη εν εξελίξει ο ισπανικός εμφύλιος, την ώρα που Γερμανία και Ιταλία σε κάθε ευκαιρία διαφήμιζαν τη ναζιστική υπεροχή (Ολυμπιακοί Αγώνες του ’36). Μάλιστα οι Ιταλοί παίκτες έγιναν δέκτες έντονων αποδοκιμασιών με αποκορύφωμα τον προημιτελικό απέναντι στη Γαλλία όπου έκαναν την εμφάνισή τους με μαύρες στολές και χαιρετούσαν φασιστικά κατά τη διάρκεια του εθνικού τους ύμνου. Στον τελικό της 18^ης Ιουνίου οι Ιταλοί επιβλήθηκαν των Ούγγρων με 4-2 ωστόσο αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο Ούγγρος τερματοφύλακας με δηλώσεις του ανέφερε ότι μάλλον γλίτωσε τους παίκτες των Ιταλών από τον θάνατο. Κι αυτό διότι η εντολή του Μουσολίνι ήταν λίγο πολύ «ή θα κερδίσετε ή θα πεθάνετε».

Η ιδέα μιας ταινίας με θέμα το Παγκόσμιο Κύπελλο είχε «γεννηθεί» πάντως λίγο πριν τα παραπάνω γεγονότα. Εμπνευστής ήταν ο Γάλλος σκηνοθέτης Ρενέ Λουκό το πρότζεκτ του οποίου μπορεί να μην κέρδισε το ευρύτερο ενδιαφέρον αρχικά, έπεισε όμως τον Ανρί Ντελονέ (γενικός γραμματέας της γαλλικής ομοσπονδίας) ο οποίος είχε ήδη σε εκτίμηση τον Λουκό χάρη στο ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Vive le Football» («Ζήτω το Ποδόσφαιρο») του 1935. Ο Ντελονέ είχε αντιληφθεί πως το φιλμ και γενικότερα η τηλεόραση ήταν το μέλλον και ότι το ποδόσφαιρο θα έχει μόνο οφέλη αν κινηματογραφηθεί. Λίγα χρόνια αργότερα, συγκεκριμένα το 1949 ο Λουκό θα σκηνοθετήσει και το «Les dieux du dimanche» («Οι Θεοί της Κυριακής»). Η ταινία για το Παγκόσμιο Κύπελλο μπορεί εν τέλει να γυρίστηκε υπό την αιγίδα της FIFA και της γαλλικής ομοσπονδίας (όπως αναφέρεται εντός της ταινίας), παραμένει όμως έως σήμερα σχετικά άγνωστη καθώς δεν αναφέρεται ούτε στη φιλμογραφία του σκηνοθέτη στη δημοφιλή πλατφόρμα IMDB. Το αρχείο ταινιών της FIFA ξεκινά επίσημα από το 1954 ενώ μόλις πριν λίγα χρόνια προστέθηκε ένα φιλμ με μερικές εικόνες από το μουντιάλ του 1930. Όταν το 2010 μια ιστοσελίδα ζήτησε από την FIFA να τοποθετηθεί επισήμως σχετικά με την ταινία του ’38, η FIFA δικαιολογήθηκε υποστηρίζοντας ότι δεν διέθετε καλό αντίγραφό της. Αξίζει να σημειωθεί πως και το νομικό τμήμα της FIFA τη συμβούλευσε να μην προχωρήσει σε κυκλοφορία της ταινίας λόγω τον πνευματικών δικαιωμάτων που μετά το θάνατο του Λουκό το 2003 παρέμειναν στην κατοχή της οικογένειάς του.

Ο πιθανότερος βέβαια λόγος της «αποσιώπησης» της συγκεκριμένης ταινίας από την FIFA είναι το γεγονός πως οι διοργανώσεις του ’34 και του ’38 είναι κάτι για το οποίο η Παγκόσμια Ομοσπονδία δεν είναι ιδιαίτερα περήφανη. Τόσο στα παιχνίδια της Γερμανίας όσο και της Ιταλίας απεικονίζονται παίκτες αλλά και επίσημοι να χαιρετούν ναζιστικά, σκηνές που αντικατοπτρίζουν την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Ευρώπη εκείνα τα χρόνια. H FIFA θεώρουσε ότι οι εικόνες αυτές επηρεάζουν αρνητικά την εικόνα της.

Η ταινία «Coupe du Monde de Football 1938» («Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 1938») διασώζεται πάντως μέχρι σήμερα (δείτε παρακάτω) αλλά είναι διαθέσιμη μόνο στη γαλλική γλώσσα. Για την ιστορία, ο Λουκό -περίπου 20 χρόνια αργότερα- σκηνοθέτησε το 1957 και το «Rendez-vous à Melbourne» («Ραντεβού στη Μελβούρνη»), το επίσημο δηλαδή φιλμ των Ολυμπιακών Αγώνων της Μελβούρνης το 1956.

(ταινία «Coupe du Monde de Football)

Οι αποδόσεις που θες για το Μουντιάλ 2022 είναι στο Pamestoixima.gr.